Co zrobić z nietrafionym prezentem?

Nawet (wydawałoby się) najlepszy prezent może okazać się tym „nietrafionym” – w zakupowym szaleństwie często o tym zapominamy. Warto przed wyborem prezentu zwrócić uwagę na możliwość jego wymiany lub zwrotu.

Święta – krótki przerywnik pomiędzy promkami, sale’ami, wyprzedażami, okazjami, black friday’ami i innymi „-ami” trwającymi nieustannie od 2 listopada do końca roku – wtedy najczęściej ogarnia nas zakupowe szaleństwo i udajemy się na polowanie. Przy wyborze prezentów należy zwrócić uwagę nie tylko na to „co i za ile”, ale również „gdzie, co i od kogo” kupujemy dla naszych bliskich. Może to mieć znaczenie, gdy okaże się, że prezent zamiast ucieszyć, będzie nadawał się do zwrotu lub wymiany.

To właśnie najczęściej w okresie świąt i wyprzedaży w naszych głowach i oknach wyszukiwarek pojawia się pytanie: Czy i w jakim przypadku możemy wymienić albo zwrócić nietrafiony prezent?

Na samym początku należy podkreślić, że prawo do odstąpienia od umowy (a kupno prezentu to w końcu umowa sprzedaży) nie jest regułą, a wyjątkiem i przysługuje co do zasady konsumentowi. Podstawową zasadą prawa cywilnego jest bowiem zasada dotrzymywania umów, a możliwość swobodnego odstąpienia („zerwania”) umowy poważnie by tę zasadę naruszała.

Dlatego po kolei:

Gdzie kupujemy prezent?

Zakup prezentu w sklepie stacjonarnym

W przypadku dokonania zakupu prezentu w tradycyjnym sklepie, tzn. stacjonarnym – czyli np. w galerii handlowej czy w butiku) sprzedawca nie posiada prawnego obowiązku przyjęcia zwrotu zakupionego towaru. Jest to tylko i wyłącznie jego dobra wola, która może być podyktowana np. wprowadzonymi w sklepie standardami obsługi klienta. W takim miejscu sprzedawca może sam na siebie nałożyć taki obowiązek – wskazując, iż towar może podlegać zwrotowi w określonym terminie (np. 3, 10 czy 14 dni) lub wymianie na inny produkt w jego sklepie. W zależności od zasad wprowadzonych przez przedsiębiorcę zwrot towaru może, np.:

• w ogóle nie wchodzić w rachubę, a możliwa będzie tylko wymiana na inny towar dostępny w sklepie
• wiązać się z oddaniem klientowi gotówki lub wydaniem bonu na kolejne zakupy z kwotą odpowiadającą cenie zapłaconej za zwracany prezent,
• dotyczyć wyłącznie towarów w regularnych cenach (a nie w promocyjnych w trakcie wyprzedaży!)

Dlatego też przed zapłaceniem za towar należy zapoznać się z regulaminem danego sklepu (zazwyczaj dostępny jest przy kasach) lub dopytać się o to sprzedawcy przed zapłatą za prezent.

Zakup prezentu dokonany na odległość lub poza siedzibą przedsiębiorcy

Coraz częściej dokonujemy zakupów online lub przez telefon (np. z operatorami telefonii komórkowej). Czasem też zdarza się, że to przedsiębiorca wyśle do nas swojego przedstawiciela/akwizytora w celu zaprezentowania i sprzedania swojego towaru w naszym domu lub w wynajętej przez przedsiębiorcę sali. W takich sytuacjach ustawodawca przyznał konsumentowi prawo do odstąpienia od umowy w określonym terminie. Regulacja ta ma na celu ochronę praw konsumenta, który kupując towar na odległość nie ma możliwości zapoznania się z nim (dotknąć, obejrzeć itp.). Stąd wprowadzony został przez ustawodawcę termin 14 dni do namysłu i podjęcia decyzji czy zakupiony towar, konsument (lub osoba obdarowana przez niego prezentem) pozostawia czy zwraca sprzedawcy. Wskazany termin liczy się od dnia otrzymania przez konsumenta przesyłki z towarem.

Innym przypadkiem jest sprzedaż towaru poza siedzibą przedsiębiorcy, dla przykładu: w wynajętej specjalnie na ten cel sali konferencyjnej lub w miejscu zamieszkania konsumenta. Ustawodawca założył, iż w takich okolicznościach konsument może być zaskoczony prezentowaną ofertą sprzedaży towaru lub też może działać pod wpływem zbyt dużych emocji, które mogły się udzielić konsumentowi od innych uczestników takiego spotkania. Stąd też, aby kupujący mógł podjąć jak najbardziej racjonalną decyzję powinien mieć odpowiedni czas na przeanalizowanie złożonej oferty lub dokładniejsze zapoznanie się z produktem. Podobnie jak w przypadku sprzedaży na odległość termin ten wynosi 14 dni, z tym, że liczony jest od dnia zawarcia umowy poza lokalem przedsiębiorstwa.

Należy pamiętać, że zgodnie z ustawą o prawach konsumenta (DzU z 2014 r., poz. 827 ze zm.) wskazane powyżej oba 14-dniowe terminy dotyczą wyłącznie złożenia przez konsumenta oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Forma tego oświadczenia zależy już od przedsiębiorcy, zasadą jest jednak forma pisemna, zaś przedsiębiorca może wyrazić zgodę na przesłanie takiego oświadczenia np. poprzez e-mail. Do zachowania powyższych terminów wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem.

Zwracany towar, zgodnie z ustawą, powinien zostać zwrócony niezwłocznie, nie później jednak niż 14 dni od dnia, w którym konsument odstąpił od umowy. Do zachowania terminu wystarczy odesłanie towaru przed jego upływem. Oczywistą kwestią wydaje się – co warto przypomnieć – zwrot towaru nieużywanego ponad potrzebę, tj. możliwość zapoznania się z właściwościami towaru (np. przymierzenia czy zakupiono odpowiedni rozmiar odzieży bez odrywania metek lub innych oznaczeń). Konsument ponosi bowiem odpowiedzialność za zmniejszenie wartości rzeczy będące wynikiem korzystania z niej w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania rzeczy, chyba że przedsiębiorca nie poinformował konsumenta o prawie odstąpienia od umowy.
Należy pamiętać, iż konsument ponosi tylko bezpośrednie koszty zwrotu rzeczy, chyba że przedsiębiorca zgodził się je ponieść lub nie poinformował konsumenta o konieczności poniesienia tych kosztów.

Co kupujemy na prezent? – czyli wyjątki od prawa do odstąpienia od umowy

Od każdego prawa nam przysługującego mogą również występować wyjątki. W przypadku prawa do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorcy ustawodawca przewidział takie przypadku w art. 38 ustawy o prawach konsumenta /patrz: ustawa o prawach konsumenta (tekst jednolity)/.

W powyższym przepisie ustawa przewiduje 13 wyjątków od prawa do odstąpienia od umowy, do najczęściej spotykanych w praktyce wyjątków należą:

1. umowy o świadczenie usług, jeżeli przedsiębiorca wykonał w pełni usługę za wyraźną zgodą konsumenta, który został poinformowany przed rozpoczęciem świadczenia, że po spełnieniu świadczenia przez przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia od umowy;
2. umowa, w której przedmiotem świadczenia jest rzecz nieprefabrykowana, wyprodukowana według specyfikacji konsumenta lub służąca zaspokojeniu jego zindywidualizowanych potrzeb;
3. umowa, w której przedmiotem świadczenia jest rzecz ulegająca szybkiemu zepsuciu lub mająca krótki termin przydatności do użycia;
4. umowa, w której przedmiotem świadczenia jest rzecz dostarczana w zapieczętowanym opakowaniu, której po otwarciu opakowania nie można zwrócić ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, jeżeli opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu;
5. umowa, w której przedmiotem świadczenia są napoje alkoholowe, których cena została uzgodniona przy zawarciu umowy sprzedaży, a których dostarczenie może nastąpić dopiero po upływie 30 dni i których wartość zależy od wahań na rynku, nad którymi przedsiębiorca nie ma kontroli;
6. umowa, w której przedmiotem świadczenia są nagrania dźwiękowe lub wizualne albo programy komputerowe dostarczane w zapieczętowanym opakowaniu, jeżeli opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu;
7. umowa o dostarczanie treści cyfrowych, które nie są zapisane na nośniku materialnym, jeżeli spełnianie świadczenia rozpoczęło się za wyraźną zgodą konsumenta przed upływem terminu do odstąpienia od umowy i po poinformowaniu go przez przedsiębiorcę o utracie prawa odstąpienia od umowy.

Warto o tych wyjątkach pamiętać dokonując zakupów, szczególnie prezentów co do których nie mamy pewności co do trafności podarunku.

Gdzie i od kogo kupujemy prezent?

Zakup prezentu od przedsiębiorcy

Powyższe uprawnienie do skorzystania  z prawa do odstąpienia od umowy dotyczą wyłącznie sytuacji, w której towar zakupił konsument od profesjonalisty, tj. przedsiębiorcy. Ma to na celu ochronę praw słabszego podmiotu w obrocie gospodarczym jakim jest konsument.

Zakup prezentu od innego konsumenta

Natomiast w przypadku zakupu towaru, np. na portalu aukcyjnym, portalu z ogłoszeniami lub portalu społecznościowym od innego podmiotu nie prowadzącego działalności gospodarczej (relacja konsument – konsument) w tym zakresie to nabywca nie może skorzystać z prawa do odstąpienia od umowy.

Uzbrojeni w powyższe informacje możemy szaleć do woli na zakupach, w myśl zasady „spontaniczność jest w cenie, ale tylko wtedy gdy nie mamy nic do stracenia„. Jeżeli otrzymaliście nietrafiony prezent lub wręczyliście taki, możliwe, że będziecie mieć jeszcze trochę czasu (o ile umożliwiają to przepisy lub dobra wola sprzedawcy) na zwrot prezentu lub chociaż jego wymianę.

Pamiętajmy, że zawsze lepiej jest zapobiegać niż leczyć. To potoczne stwierdzenie nie dotyczy tylko kwestii medycznych, ale również prawnych jaką jest zakup prezentu.